Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sınırları içerisinde, resmi kayıtlara göre toplam 5 baraj ve 25’e yakın gölet bulunuyor. Bunların büyük kısmı 1960’lı yıllardan bu yana inşa edilmiş sulama ve yeraltını besleme amaçlı yapılar. Ülke genelindeki tüm bu su yapılarının yaklaşık toplam su depolama kapasitesi 30 ila 35 milyon metreküp arasında değiştiği tahmin ediliyor. Ne var ki bu potansiyel, yıllardır süren bakım eksiklikleri, temizlik yapılmaması ve altyapı yetersizlikleri nedeniyle her yıl biraz daha boşa akıyor.
ARALIK 2025’TE GELEN BEREKETİ TUTACAK SİSTEM YİNE YOKTU
Sel baskınıyla hastalık riski arttı
İçeriği Görüntüle
Aylar süren kuraklıktan sonra 8 – 9 Aralık 2025’te gelen sağanak yağışlar KKTC genelinde umut oldu. Ancak umut yine hazırlıksızlık, ihmalkârlık ve sistemsizlikle karşılandı. Meteoroloji Dairesi verilerine göre özellikle Girne ve Lefkoşa bölgelerinde metrekareye 200 kg’ın üzerinde yağmur düştü. Beylerbeyi, Gönyeli ve Güzelyurt hattında dereler taştı, yollar su altında kaldı, bazı ev ve iş yerlerine baskınlar yaşandı.
Lefkoşa Belediye Başkanı Mehmet Harmancı’nın ifadeleri durumu özetler nitelikteydi:
“Problemimiz yağmur değil, yıllardır temizlenmeyen göletlerin taşmasıdır.”
Gerçekten de Gönyeli Barajı, Kanlıköy Göleti ve Haspolat Deresi üzerindeki sulama göleti, aniden yükselen debilere karşı direnç gösteremedi ve taşıp çevresindeki yerleşim alanlarını tehdit etti.
1 MİLYON METREKÜPTEN FAZLA SU DENİZE AKTI
En dramatik örneklerden biri Güzelyurt’taki Yuvacık (Ovgos) Barajı oldu. Yaklaşık 850 bin metreküp kapasiteli bu baraj, yağan yağmurla birlikte kısa sürede doldu, ardından savaklardan fazla suyu kontrollü şekilde bıraktı. Ancak savakların da yetersiz kalmasıyla bir kısmı doğrudan taşarak dere yollarıyla denize aktı.
Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Erkut Uluçam, bu barajdan sadece 36 saatte yaklaşık 1 milyon metreküplük suyun denize akarak heba olduğunu açıkladı. Bu kaybın yalnızca bir baraj için geçerli olduğunun altını çizen Uluçam, Gönyeli ve Kanlıköy gibi diğer baraj ve göletlerde yaşanan taşmaları da ekleyince toplamda birkaç milyon metreküplük suyun boşa aktığını belirtti.
“Sadece Yuvacık değil… Lefkoşa’daki tüm baraj ve göletlerde durum aynı. Aylardır hatta yıllardır beklenen yağmurlar geldi ama hiçbir hazırlık yoktu. Bu suyu tutacak kapasite ve altyapı yok. Çünkü barajlar temizlenmedi, göletler balçıkla doldu. Sular göz göre göre denize gitti.”
BARAJLAR TEMİZLENMİYOR, GÖLETLER MİL İÇİNDE
Uluçam’a göre Kanlıköy, Gönyeli ve Yuvacık gibi kritik su yapıları yaklaşık 60 yıldır elleşilmemiş durumda.
Hiçbirinde dip temizliği yapılmadığı için birikmiş tortu baraj hacminin %30–50’sini kullanılamaz hale getirmiş durumda.
Barajlar sadece suyu tutamamakla kalmıyor; taştığında çevreye zarar veriyor. Gönyeli ve Kanlıköy taşınca, Lefkoşa’da sel tehlikesi oluştu. Su baskınlarının etkisiyle evler boşaltıldı, sivil savunma ekipleri devreye girdi. Oysa bu barajlar temizlenmiş ve kapasiteleri genişletilmiş olsaydı, hem su tutulur hem taşkın önlenirdi.
DOĞAL GÖLLER BİLE KURUYOR, UMUT KALMIYOR
KKTC’de doğal göl sayısı çok az. Gazimağusa’daki Ayluga Gölü gibi sulak alanlar yaz aylarında kuruma tehlikesiyle karşı karşıya. Çevresel koruma altındaki bu alanlar da hem su politikalarının zayıflığı hem de kentsel baskılar nedeniyle giderek işlevsiz hale geliyor.
HALK SUYA HASRET, DEVLET BAHANE PEŞİNDE
Uluçam’ın en sert eleştirisi yetkililereydi:
“Her yıl aynı hikâye. Yağmur yağar, baraj taşar, yol kapanır, su denize akar. Hep aynı döngü. Barajları temizleyin diyoruz, ‘bütçe yok’ deniliyor. Peki bu taşkın zararı hangi bütçeden karşılanıyor?”
Gerçekten de yıllar önce yapılan su yapıları kaderine terk edilmiş durumda. Hiçbir teknik revizyon, kapasite artırımı, temizleme çalışması yapılmıyor. Sonuçta yağmur yağdığında suya ulaşmak değil, suyu kaybetmek konuşuluyor.
ŞİMDİ NE OLACAK? YETKİLİLER SESSİZ
8-9 Aralık 2025 yağışlarında yaşanan su kayıpları, taşmalar ve ihmalin sonuçları ortada. Ancak sorumlular sessiz. Ne Su Dairesi’nden ne de ilgili bakanlıktan kapsamlı bir açıklama yapıldı.
Ziraat Mühendisleri Odası ve çevre örgütleri, özellikle Yuvacık Barajı’nın 2026 yazına kadar temizlenip temizlenmeyeceğini soruyor. Güzelyurt gibi stratejik bir su bölgesinde bu tür ihmallerin devam etmesinin hem içme suyu hem de tarım için tehlike arz ettiği vurgulanıyor.
Şu an tek merak edilen şey şu:
YETKİLİLER BU TABLOYA KARŞI NE YAPACAK?
Barajlar dolarken değil taşarken hatırlanıyor. Göletler çalışmıyor, göller kuruyor, dere yatakları taşkınla uğraşıyor. KKTC’de yağan yağmur artık umut değil, kriz sebebi.
Ve halk, bu krizin çözümünü yıllardır bekliyor.
Resmî kayıtlara göre KKTC genelinde:
5 baraj
25 gölet
0 kayıtlı su bendi
1–2 doğal göl (Ayluga vb.)
Bulunuyor. Tüm bu yapıların toplam depolama hacmi yaklaşık 30–35 milyon metreküp. Ancak yağış sonrası durum gösterdi ki bu kapasitenin büyük kısmı mil, alüvyon ve ihmal altında gömülü.
İşte KKTC’nin 5 Barajı ve Durumları
|
Baraj Adı |
Bölge |
Durumu |
Notlar |
|
Geçitköy Barajı |
Girne |
Aktif |
Türkiye’den gelen suyun ana noktası, temiz, sorunsuz çalışıyor. |
|
Yuvacık (Ovgos) |
Güzelyurt |
Taştı, temizlik yapılmamış |
850.000 m³ kapasiteli, 1 milyon m³’ten fazla su denize aktı. |
|
Gönyeli Barajı |
Lefkoşa |
Taştı, kapasitesi yetersiz |
1960’tan bu yana ciddi bakım görmemiş. |
|
KanlıköyGöleti |
Lefkoşa |
Taştı, su baskınlarına neden oldu |
Kontrolsüz akışla sel riski oluşturdu. |
|
Lefke Barajı |
Lefke |
Düşük dolulukta |
Mevsimsel çalışıyor, temizlik durumu belirsiz. |
KKTC’deki 25 Gölet – İsim, Bölge ve Notlarla
|
Gölet Adı |
Bölge |
Durumu |
|
HamitköyGöleti |
Lefkoşa |
Mevsimsel, sulama amaçlı |
|
HaspolatGöleti |
Lefkoşa |
Genellikle kurur, işlevsiz |
|
Değirmenlik Göleti |
Lefkoşa |
Aktif, ancak tortulu |
|
Akdeniz Göleti |
Girne |
Sulama amaçlı |
|
ArapköyAyandere& Uzundere Göleti |
Girne |
Mevsimsel, küçük çaplı |
|
Beşparmak-AlagadiGöleti |
Girne |
Sulak alan |
|
Dağyolu, Karşıyaka, Koruçam, Şirinevler Göletleri |
Girne |
Yağışa bağlı dolan aktif yapılar |
|
Gölbaşı (Sınırüstü) Göleti |
Gazimağusa |
Yeşil Hat sınırına yakın, taşkın riski taşıyor |
|
Akova, Ayluga, Tuzla Göletleri |
Gazimağusa |
Mevsimsel göletler, biri doğal sulak alan |
|
Geçitkale, Gönendere, Köprü, Serdarlı, Tatlısu Göletleri |
Gazimağusa |
Sulama amaçlı |
|
GemikonağıGöleti |
Lefke |
4 milyon m³ kapasiteli, sulamada aktif |
|
Şahinler, Yuvacık (Ovgos) Göleti |
Güzelyurt |
Yuvacık taştı, Şahinler aktif |
|
Ergazi, Mersinlik Göletleri |
İskele |
Sulama amaçlı aktif göletler |
Kaynak : Halkın Sesi
